Zgromadzenie Braci Sług Maryi Niepokalanej (Bracia św. Józefa) we Włocławku
DOI:
https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.22.25Słowa kluczowe:
Włocławek, Zgromadzenie Braci Sług Maryi Niepokalanej, Bracia św. Józefa, Zakłady Rzemieślniczo-Wychowawcze, szkolnictwo zawodowe, rzemiosłoAbstrakt
Zgromadzenie Braci Sług Maryi Niepokalanej powstało z inicjatywy bł. o. Honorata Koźmińskiego w Zakroczymiu w 1883 r. Bardzo szybko swój zasięg rozszerzyło na tereny ziem polskich. Za swój cel bracia przyjęli uświęcanie pracy i ożywianie ducha wiary, szczególnie wśród młodzieży męskiej zajmującej się rzemiosłem. Pierwsza placówka Zgromadzenia we Włocławku powstała w 1903 r. przy ul. Leśnej 24, a następna później przy pl. Kopernika 5/6. Swoją działalność bracia rozwinęli w różnych formach. Pracowali jako: młynarze, piekarze, stolarze, szklarze, krawcy, szewcy, introligatorzy, tkacze, ogrodnicy i prowadzili gospodarstwo rolne. Prowadzili również nauczanie rzemiosła oraz internaty dla młodzieży męskiej. We wszystkich tych pracach patronował im zawsze św. Józef. Wobec władz państwowych funkcjonowali pod nazwą: Zakłady Rzemieślniczo-Wychowawcze pw. św. Józefa, stąd popularna nazwa: Bracia św. Józefa.
Rozwój Zgromadzenia przerwał wybuch II wojny światowej, a następnie okupacja, doprowadzając do katastrofy materialnej oraz liczebnej członków Zgromadzenia. Po roku 1945 panujący w Polsce system komunistyczny starał się zniszczyć oraz podporządkować zgromadzenia zakonne wprowadzając swój system ateizacji społeczeństwa. Poprzez likwidację i kasatę dóbr prężnie działające Zakłady Rzemieślniczo-Wychowawcze w 1949 r. przestały formalnie istnieć. Brak nowych powołań i lepszych widoków na przyszłość doprowadził do naturalnego wymarcia Zgromadzenia.
Bibliografia
Archiwum Diecezjalne we Włocławku, Zak. I, 20 (Słudzy Maryi 1920–1939).
Archiwum Kurii Diecezjalnej Włocławskiej, Bracia św. Józefa, b. sygn.
Archiwum Kurii Diecezjalnej Włocławskiej, Zakonne wizytacje apostolskie, b. sygn.
Archiwum Prowincji Warszawskiej Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów w Zakroczymiu, Zgromadzenie Braci Sług Maryi Niepokalanej, Akta kapituł generalnych z lat 1967, 1970 (nadzwyczajnej), 1979, 1992, Sprawozdanie Przełożonego Generalnego z działalności ZBSM za okres od 23 XII 1985 – 31 XII 1991, sygn. 3. I. 6.
Archiwum Prowincji Warszawskiej Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów w Zakroczymiu, Zgromadzenie Braci Sług Maryi Niepokalanej, Ankiety o ZSNMP, sygn. 3–VI–10 Decyzja o likwidacji Stowarzyszenia Zakłady Rzemieślniczo-Wychowawcze pod wezwaniem św. Józefa oraz jej realizacja w poszczególnych ośrodkach, sygn. 3. VI. 9.
Archiwum Prowincji Warszawskiej Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów w Zakroczymiu, Zgromadzenie Braci Sług Maryi Niepokalanej, Historia Zgromadzenia 1910–1933. Historia domu w Włocławku przy ulicy Leśnej pod wezwaniem Serca Jezusowego, sygn. 3. VI. 6.
Archiwum Prowincji Warszawskiej Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów w Zakroczymiu, Zgromadzenie Braci Sług Maryi Niepokalanej, Kronika Wychowanków Zakładu Rzemieślniczo-Wychowawczego p.w. św. Józefa, pl. Kopernika 1935–1948, Włocławek, sygn. 1–VI–3.
Archiwum Prowincji Warszawskiej Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów w Zakroczymiu, Zgromadzenie Braci Sług Maryi Niepokalanej, Księgi członków Zgromadzenia Sług NMP od 1883 r., sygn. 1–IV–10.
Archiwum Prowincji Warszawskiej Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów w Zakroczymiu, Zgromadzenie Braci Sług Maryi Niepokalanej, Spis placówek Zgromadzenia ZSNMP oraz instytucje i stanowiska, w których członkowie zgromadzenia prowadzili swoją działalność 1886–1972, sygn. 2–V–1.
Archiwum Państwowe m. st. Warszawy, Zarząd Miejski m. st. Warszawy. Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 550.
Archiwum Państwowe w Toruniu Oddział we Włocławku, Akta przedsiębiorstwa (majątku): Piekarnia Zakładów Rzemieślniczo Wychowawczych pod wezwaniem św. Józefa we Włocławku po byłej firmie niemieckiej: „Müller” przy ul. Leśnej 24 we Włocławku, sygn. 100.
Archiwum Państwowe w Toruniu Oddział we Włocławku, Akta przedsiębiorstwa (majątku): Sklep spożywczy Zakładów Rzemieślniczo-Wychowawczych pod wezwaniem Św. Józefa we Włocławku przy Placu Kopernika 5/6 we Włocławku, sygn. 269.
Archiwum Państwowe w Toruniu Oddział we Włocławku, Akta przedsiębiorstwa (majątku): Warsztat stolarski Zakładów Rzemieślniczo Wychowawczych pod wezwaniem św. Józefa we Włocławku po byłej firmie niemieckiej: „Angersbach” przy ul. Leśnej 24 we Włocławku, sygn. 105.
Archiwum Państwowe w Toruniu Oddział we Włocławku, Akta przedsiębiorstwa (majątku): Warsztat szewsko-cholewkarski Zakładów Rzemieślniczo Wychowawczych pod wezwaniem św. Józefa we Włocławku po byłej firmie niemieckiej: „Jakób Kendel” przy Placu Kopernika 5 we Włocławku, sygn. 109.
Archiwum Państwowe w Toruniu Oddział we Włocławku, Sąd Okręgowy w Toruniu, Odział zamiejscowy we Włocławku, Zakłady Rzemieślniczo-Wychowawcze pod wezwaniem Świętego Józefa „Młyn Mączny” Włocławek ulica Leśna 24, sygn. 2145.
Archiwum Państwowe w Toruniu Oddział we Włocławku, Starostwo Powiatowe we Włocławku 1921–1936. Referat bezpieczeństwa i porządku publicznego. Katolickie Zakłady Wychowawcze, sygn. 485.
Archiwum Zgromadzenia Sióstr Wspólnej Pracy od Niepokalanej Maryi we Włocławku, Korespondencja ogólna przychodząca 1979–1991, sygn. I – 17a.
Sekretariat Prowincji Warszawskiej Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów w Warszawie, Dekret Kongregacji Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, Watykan.
„Biuletyn Wewnętrzny Zgromadzenia Sług Najśw. Maryi Panny 3-go Zakonu św. Franciszka z Asyżu”, 1957–1960, mszps.
Konstytucje Zgromadzenia Sług Najświętszej Maryi Panny Trzeciego Zakonu Św. Franciszka z Asyżu i Reguła Trzeciego Zakonu Regularnego Świętego Franciszka z Asyżu zreformowana i zatwierdzona przez Piusa XI, Warszawa 1938.
Schematyzmy diecezji włocławskiej, 1929–1939.
Bartoszewski G., Słudzy Maryi, w: Zakony św. Franciszka w Polsce w latach 1772–1970, red. J.R. Bar, cz. 1, Warszawa 1978, s. 228–232.
Bartoszewski G., Szumił H.I., Zgromadzenie Braci Sług Maryi Niepokalanej, w: Dziedzictwo błogosławionego Honorata Koźmińskiego, red. H.I. Szumił, G. Bartoszewski, Warszawa – Sandomierz 1998, s. 283–287.
Czynności biskupie J.E. ks. biskupa sufragana [Franciszka Korszyńskiego] (w drugim i trzecim kwartale 1948 r.), „Kronika Diecezji Włocławskiej”, 42(1948), s. 301–305.
Duchniewski J., Bracia Słudzy Maryi Niepokalanej, w: Encyklopedia katolicka, t. 2, Lublin 1976, kol. 1006–1007.
Duchniewski J., Doloryści, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, Lublin 1983, kol. 46.
Ferenc M., Zgromadzenie Braci Sług Maryi Niepokalanej 1949–2003, Lublin 2007, mszps.
Jędrzejczak L.M., Zgromadzenie Sióstr Wspólnej Pracy od Niepokalanej Maryi w latach wojny 1939–1945, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 44(1982), s. 85–340.
Librowski S., Materiały do dziejów diecezji włocławskiej czasu wojny 1939–1945. Dom Sług Maryi, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 38(1979), s. 340–342; 374–376.
Mazurek M., Wójcik M., Honorackie zgromadzenia bezhabitowe w latach 1874–1914 w Królestwie Polskim i Cesarstwie Rosyjskim, w: Materiały do historii zgromadzeń zakonnych na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, oprac. H. Dylągowa, Lublin 1976, s. 205–390.
Ordon M., Represyjna polityka władz komunistycznych wobec Zgromadzenia Braci Sług Maryi Niepokalanej w okresie Polski Ludowej, w: Divina et humana. Księga jubileuszowa w 65 rocznicę urodzin księdza profesora Henryka Misztala, Lublin 2001, s. 159–175.
Rulka K., Bracia św. Józefa we Włocławku, „Ład Boży” (Włocławek), 1992, nr 20, s. 6.
Rulka K., Ks. Jan Adamecki bibliotekarz seminarium włocławskiego (1932–1956), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 72(1999), s. 251–263.
Rulka K., Zapiski do dziejów introligatorstwa we Włocławku, „Studia Włocławskie”, 15(2013), s. 262–270.
Szot A., Dom pachnący chlebem. Dzieje Zgromadzenia Braci Sług Maryi Niepokalanej w Białymstoku, Białystok 2016.
Wizytator Apostolski we Włocławku, „Kronika Diecezji Włocławskiej”, 11(1918), s. 226–232.
Opublikowane
Jak cytować
Oznaczenie wydania
Dział
