Kanoniczny proces dowodzenia błędu determinującego wolę co do nierozerwalności małżeństwa
DOI:
https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.23.18Słowa kluczowe:
błąd determinujący wolę, błąd co do przymiotu, klauzula, nierozerwalność małżeństwa, proces orzekania, przyczyna nieważności, symulacjaAbstrakt
Określony stan faktyczny powodujący zakłócenie prawidłowego wyrażania zgody małżeńskiej może być rozpatrywany z różnego punktu widzenia, czyli pod kątem różnych tytułów nieważności małżeństwa. Dowodzenie to powinno przy tym obalić domniemanie wynikające z kan. 1101 § 1 KPK o zgodności słów lub znaków wyrażających zgodę małżeńską z wewnętrzną wolą nupturienta. Poza tym, również jak w każdej sprawie nullitatis matrimonii, tak i w sprawach symulacji, sędzia nie może orzec nieważności umowy małżeńskiej ob exclusum bonum sacramenti nie zdobywając w tym względzie wymaganej przez kan. 1608 § 4 KPK pewności moralnej, uformowanej ex actis et probatis. Dowodzenie w sprawach symulacyjnych jest z natury swojej trudne, chodzi bowiem o akt wewnętrzny domniemanego symulanta, a następnie pozostaje do obalenia domniemanie płynące z kan. 1001 § 1 KPK. Przyjętym powszechnie w orzecznictwie Roty Rzymskiej dowodami na rzecz wykluczenia nierozerwalności małżeństwa, podobnie zresztą jak w pozostałych sprawach symulacyjnych, są: 1) zeznanie symulującego: sądowe, a zwłaszcza pozasądowe; 2) poważna i proporcjonalna przyczyna symulacji – dalsza i bliższa; 3) okoliczności: przedślubne, towarzyszące zawieraniu małżeństwa oraz poślubne. W sprawach o nieważność sakramentu małżeństwa sędzia obowiązany jest rozważyć w swoim sumieniu wszystko, tj. dokładnie ocenić wszystkie dowody, niczego nie pomijając.
Proces orzekania o nieważności małżeństwa jest procesem złożonym, może on być prowadzony z różnych tytułów, stanowiących przedmiot dyspozycji kanonów Kodeksu prawa kanonicznego dotyczących małżeństwa. Celem procesu prowadzonego w sądzie kościelnym nie jest rozwiązanie małżeństwa, lecz stwierdzenie, czy w świetle obowiązującego prawa kanonicznego zostało ono zawarte ważnie, czy też nie. Stwierdzenie nieważności małżeństwa nie może więc być rozumiane ani jako jego unieważnienie, ani też jako jego rozwiązanie. W istocie stwierdza się bowiem jego nieważność od samego początku. W procesie tym nie orzeka się także o winie stron, lecz ustala kanoniczną przyczynę nieważności.
Bibliografia
Bajda J., Rodzina w planie Bożym. Aspekt teologiczno-moralny, w: Ewangelizacja, red. J. Krucina, Wrocław 1980, s. 115–129.
Bajda J., Teologia miłości małżeńskiej, AtK, 84(1975), s. 175–186.
Castano J.F., Il „dolus”, vizio del consenso matrimoniale. Commentario ab can. 300 dello schema, „Apollinaris”, 55(1982), nr 3–4, s. 629–642.
Dzięga A., Udział stron procesowych w ustaleniu formuły sporu w kanonicznym procesie o nieważność małżeństwa, Ius Matr, 3(1992), s. 55–69. https://doi.org/10.21697/im.1992.1.1.04.
Ferrio C., Trattato di psychiatria clinica e forense, vol. 1, Roma 1970.
Gajda P.M., Prawo małżeńskie Kościoła katolickiego, Tarnów 2000.
Giacchi O., Il consenso nel matrimonio canonico, Milano 1968.
Gordon I., Novus processus nullitatis matrimonii, Romae 1983.
Gordon I., Nowy proces nieważności małżeństwa, Częstochowa 1984.
Góralski W., Brak wystarczającego używania rozumu jako tytuł nieważności małżeństwa (kan. 1095, n. 1), IusMatr, 1(1990), s. 20–32. https://doi.org/10.21697/im.1990.1.1.03.
Góralski W., Dzierżon G., Niezdolność konsensualna do zawarcia małżeństwa kanonicznego (kan. 1095, nn. 1–3 KPK), Warszawa 2001.
Góralski W., Kanoniczna zgoda małżeńska, Gdańsk 1991.
Góralski W., Kanoniczne przeszkody małżeńskie w ogólności, „Białostockie Studia Prawnicze”, 2(1994), s. 5–20.
Góralski W., Matrimonium facit consensus, Warszawa 2000.
Góralski W., Poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich a nieważność małżeństwa (kan. 1095, n. 2), IusMatr, 1(1990), s. 33–57. https://doi.org/10.21697/im.1990.1.1.04.
Góralski W., Wykluczenie prawa do potomstwa w świetle nowszego orzecznictwa rotalnego, IusMatr, 8(1997), nr 2, s. 77–85. https://doi.org/10.21697/im.1997.2(8).03.
Graczyk K., Niezdolność do wypełniania zobowiązania bonum prolis przez nupturientów na skutek choroby neurologicznej, StWł, 10(2007), s. 320–330.
Gręźlikowski J., Przed nami małżeństwo. Informator dla pragnących zawrzeć małżeństwo, Włocławek 2002.
Grocholewski Z., Struktura etapu dowodowego procesu, w: Plenitudo legis dilectio, Lublin 2000, s 355–378.
Iglesias Altuna J.M., Procesos Matrimoniales Canónicos, Madrid 1991.
Jan Paweł II, Adhortacja Familiaris consortio, Wrocław 2000.
Jougan A., Słownik kościelny łacińsko-polski, Warszawa 1992.
Konferencja Episkopatu Polski, Instrukcja o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa w Kościele katolickim, 13 XIII 1989.
Leszczyński G., Oświadczenie stron jako środek dowodowy w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa, PKan, 43(2000), nr 1–2, s. 107–121. https://doi.org/10.21697/pk.2000.43.1-2.05.
Linneborn-Wenner J., Grundriss des Eherechts nach dem Codex Iuris Canonici, Padeborn 1933.
Mendonca A.,The Effects of Personality Disordes on Matrimonial Consent, „Studia Canonica”, 21(1987), s. 67–173.
Michiels G., Principia generalia de personis in Ecclesia, Parisiis – Fornaci – Romae 1955.
Munoz J.F., El matrimonio, misterio y signo. Siglos XVII y XVIII, Pamplona 1982.
Navarrete U., Novae methodi technice procreationis humanae et ius canonicum matrimoniale, „Periodica”, 77(1988), s. 78–96.
Pastuszko M., Przyczyna całkowitej symulacji małżeństwa, w: Kościół i prawo, t. 3, Lublin 1985, s. 125–154.
Pawluk T., Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, t. 4, Olsztyn 1990.
Paździor S., Przyczyny psychiczne niezdolności osoby do zawarcia małżeństwa w świetle kan. 1095, Lublin 1999.
Pompedda M.F., Maturita psichica e matrimonio nei canoni 1095, 1096, „Apollinaris”, 57(1984), s. 134–148.
Pryba A., Planowanie rodziny a więź małżeńska, Olsztyn 2002.
Reiss, D. Olivieri M.E., The Family’s Conception of Accountability and Competence: A New Approach to the Conceptualization and Assessment of Family Stress, „Family Process”, 30(1991), nr 2, s. 193–214. https://doi.org/10.1111/j.1545-5300.1991.00193.x.
Rozkrut T., Walor opinii biegłego w kanonicznym procesie małżeńskim, Tarnów 2002.
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, w: Sobór Watykański II, Konstytucje. Dekrety. Deklaracje, Poznań 1968, s. 537–620.
Stankiewicz A., Pozytywny akt woli przy symulacji zgody małżeńskiej, IusMatr, 10(1999), nr 4, s. 61–81.
Sztychmiler R., Istotne obowiązki małżeńskie, Warszawa 1997.
Sztychmiler R., Sądownictwo kościelne w służbie praw człowieka, Olsztyn 2000.
Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2002.
Wenz W., Wróblewski P., Urząd obrońcy węzła i procesy decyzyjne sędziego na etapie wyrokowania, Wrocław 2007.
Wojaczek K., Rodzina w konfrontacji z migracją zarobkową, w: Wyjazdy zarobkowe – szansa czy zagrożenie? Perspektywa społeczno-moralna, red. K. Glombik, P. Marciniec, Opole 2005, s. 209–221.
Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, Lublin 1986.
Wojtyła K., Nauka encykliki „Humanae vitae” o miłości, AnCr, 1(1969), s. 341–356. https://doi.org/10.15633/acr.2713.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Oznaczenie wydania
Dział
