Realizacja dekretu "Cum adolescentium aetas" Soboru Trydenckiego w Polsce w XVI wieku. Szkic do badań nad dziejami najstarszych polskich seminariów duchownych

Wojciech Góralski

doi:10.52404/ttnwloc.stwl.22.15

Autor

Wojciech Góralski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie https://orcid.org/0000-0001-6548-4120

DOI:

https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.22.15

Słowa kluczowe:

Sobór Trydencki, seminarium duchowne, biskup

Abstrakt

Po wielowiekowym okresie przygotowywania się aspirantów do kapłaństwa w domach biskupich, klasztorach, szkołach katedralnych i parafialnych, dopiero Sobór Trydencki zainicjował nową formę owego przygotowania. W myśl dekretu Cum adolescentium aetas z 8 maja 1563 r. każda diecezja została zobowiązana do utworzenia własnego seminarium duchownego, przeznaczonego do kształcenia i wychowywania przyszłych kapłanów.

Realizację postanowienia Soboru dość szybko rozpoczęli biskupi polscy. Gdy chodzi o kryterium faktycznego uruchamiania seminariów, to należy przyjąć, iż pierwszym z nich było seminarium wrocławskie, erygowane w październiku 1565 r. we Wrocławiu przez biskupa Kaspra z Łagowa. Drugim seminarium, choć erygowanym jako pierwsze, było seminarium duchowne warmińskie, powołane do życia przez kard. Stanisława Hozjusza już 21 sierpnia 1565 r. przy kolegium jezuickim w Braniewie. Trzecim z kolei seminarium polskim było seminarium duchowne diecezji włocławskiej, założone we Włocławku przez biskupa kujawsko-pomorskiego Stanisława Karnkowskiego 16 maja 1568 r. Kolejnym, czwartym, było seminarium poznańskie, uruchomione w 1576 roku przez biskupa Adama Konarskiego, prowadzone przez jezuitów. Z inicjatywy biskupa Jerzego Radziwiłła, w latach 1581–1582 doszło do utworzenia (jako piątego) seminarium duchownego diecezji wileńskiej. Kolejne, szóste, seminarium duchowne powstało dla archidiecezji gnieźnieńskiej, a inicjatorem tego przedsięwzięcia okazał się Stanisław Karnkowski, dawny biskup włocławski, prymas Polski; zostało ono otwarte 29 marca 1593 r. W nurt realizacji dekretu Cum adolescentium aetas Soboru Trydenckiego wpisał się wreszcie biskup płocki Wojciech Baranowski, który 9 września 1594 r. ustanowił seminarium w Pułtusku; było ono siódmym, ostatnim z seminariów polskich powołanych do życia w XVI wielu.

Biogram autora

Wojciech Góralski - Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Ksiądz rzym.-kat, protonotariusz apostolski. Prof. zw. dr hab., kierownik Zakładu Kościelnego Prawa Rodzinnego na Wydziale Prawa Kanonicznego UKSW. Założyciel i redaktor naczelny kwartalnika „Ius Matrimoniale”. Wiceprzewodniczący Stowarzyszenia Kanonistów Polski. Sędzia w Sądzie Biskupim w Płocku. Autor ponad 20 monografii z zakresu historii prawa kanonicznego, prawa małżeńskiego i rodzinnego oraz prawa wyznaniowego.

Bibliografia

Concilio Tridentino, sess. 23, c. 18 de ref., w: Conciliorum oecumenicorum decreta, ed. J. Albrigo, Bologna 2002.

Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Pastores dabo vobis (25 III 1992), „Acta Apostolicae Sedis”, 74(1992), s. 657–804.

Statuta synodalia dioecesis Wladislaviensis et Pomeraniae, ed. Z. Chodyński, Varsaviae 1890.

Aleksandrowicz M., Początkowe dzieje seminarium duchownego w Gnieźnie (1602–1718), „Nasza Przeszłość”, 24(1966), s. 167–185.

Aleksandrowicz M., Przyjęcie przez króla i senat uchwał Soboru Trydenckiego w Parczewie w 1564 r., „Prawo Kanoniczne”, 9(1966), nr 3–4, s. 363–381.

Banaszak M., Geneza seminariów duchownych w Polsce, „Collectanea Theologica”, 37(1967), nr 3, s. 125–130.

Góralski W., Reformistyczne synody płockie na przełomie XVI i XVII wieku, Płock 1983.

Góralski W., Szkic do dziejów seminariów duchownych diecezji płockiej (1594–1994), „Studia Płockie”, 22(1994), s. 29–39.

Góralski W., 300 lat Seminarium Duchownego w Płocku – wczoraj i dziś, „Studia Płockie”, 38(2010), s. 21–36.

Góralski W., Wprowadzenie do historii ustawodawstwa synodalnego Polsce, Lublin 1991.

Gręźlikowski J., Pierwsze seminaria duchowne w Polsce – recepcja Dekretu Soboru Trydenckiego o seminariach, „Teologia i Człowiek”, 22(2013), nr 2, s. 65–72.

Grzybowski M.M., Kościelna działalność Michała Jerzego Poniatowskiego biskupa płockiego 1773–1785, w: Studia z historii Kościoła w Polsce, t. 7, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1983, s. 136–151.

Kacprzycki F., Założenie seminarium duchownego w Płocku, „Studia Płockie”, 2(1974), s. 139–154.

Librowski S., Czterechsetlecie fundacji Seminarium Włocławskiego (1568–1968), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 17(1968), s. 179–185.

Librowski S., Dekret Soboru Trydenckiego o seminariach i pierwsze seminaria diecezjalne w Polsce, „Ateneum Kapłańskie”, 72(11969), z. 2, s. 204–236.

Librowski S., Właściwie, które seminarium w Polsce jest najstarsze?, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 17(1968), s. 185–189.

Petrani A., Szkolnictwo teologiczne w Polsce, „Prawo Kanoniczne”, 7(1964), nr 1–2, s. 141–154.

Piela M., Znaczenie Dekretu Soboru Trydenckiego „Cum adolescentium aetas” o obowiązku tworzenia seminariów duchownych, „Studia Salvatoriana Polonica”, 7(2013), s. 18–27.

Szczeblewski S., Seminaria duchowne w diecezji włocławskiej, „Ateneum Kapłańskie”, 72(1969), z. 2, s. 235–243.

Urban W., Założenie seminarium duchownego we Wrocławiu, HD, 33(1964), s. 20–31.

Urban W., Zarys dziejów diecezji wrocławskiej, Wrocław 1962.

Wójcik W., Rozwój seminariów trydenckich w Polsce w świetle sprawozdań „ad limina” do XX wieku, „Prawo Kanoniczne”, 22(1979), nr 1–2, s. 157–167.