Relacja kwidzyńskiej rekluzy bł. Doroty z Mątów Wielkich i wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Konrada von Wallenroda

Małgorzata Parcheniak

doi:10.52404/ttnwloc.stwl.25.7

Autor

s. Maria Jana od Trójcy Przenajświętszej OVE Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie https://orcid.org/0000-0002-7596-5494

DOI:

https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.25.7

Słowa kluczowe:

Adam Mickiewicz, bł. Dorota z Mątów Wielkich, Jan z Kwidzyna, katechon, ofiara ekspiacyjna składana Bogu za grzechy, piekło, rekluzja, relacja, wizje wyobrażeniowe, zakon krzyżacki, Prusy, wielki mistrz, Konrad von Wallenrod

Abstrakt

Niniejszy artykuł jest próbą analizy relacji, łączącej bł. Dorotę z Mątów Wielkich (1347-1394) i wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego w Prusach Konrada von Wallenroda (ok.1330/1340-1393), z uwzględnieniem: literackich, historycznych i teologiczno-mistycznych aspektów tego problemu. Opis relacji tych osób na tych płaszczyznach, pozwala na sformułowanie następujących wniosków: 1/ przekazy historyczny i literacki o problemie są rozbieżne; 2/ Konrad von Wallenrod był głową państwa zakonu krzyżackiego w Prusach. Dorota Swertfeger była jego poddaną; 3/ Dorota Swertfeger, rekluza w Kwidzynie jako poddana wypełniała misję duchową w stosunku do głowy państwa zakonu krzyżackiego. Przez doświadczenia mistyczne otrzymała informacje o sposobie wypełnienia woli Bożej po śmierci wielkiego mistrza, w celu ocalenia wspólnoty Kościoła partykularnego, zakonu krzyżackiego i państwa przed zgubnymi skutkami herezji, propagowanej za życia wielkiego mistrza przez wiklifitów, oczyszczenia wspólnot z herezji i przywrócenia czystości kultu Bożego. Rekluza wypełniła - na tym etapie dziejów zakonu i diecezji pomezańskiej – funkcję katechona (2 Tes 2, 7b) oraz złożyła Bogu ofiarę wynagrodzenia.

.

Biogram autora

s. Maria Jana od Trójcy Przenajświętszej OVE - Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Konsekrowana wiecznie pustelnica diecezji elbląskiej (2019); pustelnia p.w. Boga – Miłosierdzia Nieskończonego w Elblągu. Mgr (prawo i administracja, 19??, UMK, Toruń). Autorka opracowań rozważań różańcowych i rekolekcji, wydanych nakładem Wydawnictwa Flos Carmeli w Poznaniu.

Bibliografia

Archiwum Państwowe w Getyndze, Processus Canonisationis beatae Dorotheae Montoviensis (24 VI 1404 – 10 II 1406). Transumpt z 1486 roku, Ms. 1241.

Jan z Kwidzyna, Liber de festis, Universitätsbibliothek Tübingen, MS theol. lat. fol. 207, k. 142v–217v.

Akta procesu kanonizacyjnego Doroty z Mątów od 1394 do 1521 [z krytycznego wyd. R. Stachnika przy współpracy A. Birch-Hirschfeld Triller i J. Westpfahla, Köln – Wien 1978], tłum. J. Wojtkowski, Olsztyn 2014.

Beatificationis et Canonisationis Servae Dei Dorotheae Montoviensis, vidue et reclusae, „Beatae” seu „Sanctae” nuncupatae, (+1394). Positio super cultu et virtutibus Servae Dei ex Officio concinnata, Typis Polyglottis Vaticanis 1971 (Sacra Congregatio pro Causis Sanctorum, Officium Historicum, 11).

De Beata Dorothea vidua inclusa Quidzini in Borussia Polonica, w: Acta Sanctorum, Octobris, t. 13, oprac. J. van Hecke, B. Bossue, V. de Buck, R. de Buck, Paryż 1883, s. 472–584.

Die Akten des Kanonisationsprozesses Dorotheas von Montau von 1394 bis 1521, hrsg. R. Stachnik, Köln – Wien 1978.

Die Statuten des Deutschen Ordens nach den ältesten Handschriften, Tübingen 1975.

Hipler S., Johannes Marienwerder, der Beichtvater der seligen Dorothea von Montau, „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 29(1960), Heft 1(86), s. 1–92.

Jan z Kwidzyna, Księga o świętach mistrza Jana z Kwidzyna: objawienia błogosławionej Doroty z Mątów [z krytycznego wyd. A. Birch-Hirschfeld Triller, E. Borchert, J. Westpfahl, Köln – Weimar – Wien 1992], tłum. J. Wojtkowski, Olsztyn 2013.

Jan z Kwidzyna, Prolog do Expositio Symboli Apostolorum, wydał, wstępem i komentarzem opatrzył J. Czerkawski, Warszawa 1974.

Jan z Kwidzyna, Septililium venerabilis dominae Dorotheae Montoviensis, auctore Joanne Marienwerder, [hrsg. E. Hipler], „Analecta Bollandiana”, 2–4(1883–1885); toż, Septililium venerabilis dominae Dorotheae Montoviensis, auctore Joanne DOI: https://doi.org/10.1484/J.ABOL.4.02279

Marienwerder, hrsg. E. Hipler, Brüssel 1885.

Jan z Kwidzyna, Siedmiolilie Doroty z Mątów [z krytycznego wyd. Fr. Hipler, „Analecta Bollandiana”, 2–4(1883–1885); „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 6(1878), s. 148–183], tłum. J. Wojtkowski,

Olsztyn 2012.

Jan z Kwidzyna, Żywot Doroty z Mątów [z krytycznego wyd. H. Westphal – A. Birsch-Hirschfeld Triller, Köln – Graz 1964], tłum. J. Wojtkowski, Lublin 2012.

Johannes Marienwerder, Vita Dorotheae Montoviensis, w: Scriptores rerum Prussicarum, Bd. 2, hrsg. T. Hirsch, M. Toeppen, E. Strehlke, Leipizg 1863, s. 350–360.

Linda A.A. de, Vita magnae Dorotheae Pruthenae, viduae, in ecclesia Pomezaniensi reclusae, Oliva 1702.

Becker J.N., Versuch einer Geschichte der Hochmeister in Preussen seit Winrich von Kniprode bis auf Gründung des Erbherzogtums, Berlin 1798.

Bruchnalski W.A., Wstęp, w: A. Mickiewicz, Konrad Wallenrod, Lwów – Warszawa – Kraków 1922.

Bruchnalski W.A., Źródła historyczne „Konrada Wallenroda”, „Pamiętnik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”, t. 3 [Lwów 1889], s. 102–119.

Hochleitner J., Głębia zaufania. Dzieje życia i kultura błogosławionej Doroty z Mątów Wielkich, Elbląg 1997.

Hochleitner J., Wprowadzenie, w: Kwidzyńska rekluza. Uniwersalne i regionalne przejawy kultu błogosławionej Doroty z Mątów Wielkich, red. J. Hochleitner, Kwidzyn 2014, s. 5.

Jana od Trójcy Przenajświętszej (M. Parcheniak), Zmagania błogosławionej Doroty z Mątów Wielkich z oficjałem pomorskim diecezji włocławskiej Henrykiem z Kamienia, StWł, 23(2021), s. 495–511. DOI: https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.23.26

Jeżowski S., Wstęp, w: A. Mickiewicz, Konrad Wallenrod, Tarnów 1931 (Biblioteka Krytyczna Arcydzieł Literatury Polskiej, Nr 24).

Karczewski M., Expositio Symboli Apostolorum Jana z Kwidzyna jako źródło badań nad średniowieczną teologią i egzegezą biblijną, „Studia Elbląskie”, 22(2021), s. 329–346.

Koeppen H., Konrad von Wallenrod, w: Altpreussische Biographie, Bd. 2, Marburg – Lahn 1967, s. 772.

Kotzebue A. von, Preussens ältere Geschichte, t. 2, Lipsk 1820.

Kowalczyk M., Bł. Dorota z Mątów, w: Matki Kościoła, Poznań 2018.

Mickiewicz A., Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich, Petersburg 1828.

Misiurek J., Historia i teologia polskiej duchowości katolickiej, t. 1, Lublin 1994.

Ojcewicz G., Śmiertelna pobożność. Święta Dorota z Mątów: mity i rzeczywistość, Szczytno 2016.

Pawłowski S., Wiklifizm (wiklifityzm), w: EK, t. 20, red. E. Gigilewicz, Lublin 2014, kol. 576–577.

Pizuński P., Poczet wielkich mistrzów krzyżackich, Skarszewy 1999.

Radzimiński A., Kościół w Państwie Zakonu Krzyżackiego w Prusach 1243–1525.

Organizacja, uposażenie, ustawodawstwo, duchowieństwo, wierni, Malbork 2006.

Rogalski L., Dzieje krzyżaków oraz ich stosunki z Polską, Litwą i Prusami, poprzedzone rysem dziejów wojen krzyżowych, czerpane z najlepszych źródeł, t. 1, Warszawa 1846.

Sieradzan W., Oblicza kultury intelektualnej, w: Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach. Wybór tekstów źródłowych, red. A. Radzimiński, Toruń 2005, s. 89–108.

Stachnik R., Zum Schrifttum über die selige Dorothea von Montau, w: Dorothea von Montau. Eine preußische Heilige des 14. Jahrhunderts, hrsg. R. Stachnik, A. Triller, Osnabrück 1976.

Stryjkowski M., Kronika Polska, Litewska, Żmódzka i wszystkiéj Rusi, Warszawa 1846.

Ujejski J., Wstęp. Geneza i treść ideowa, w: A. Mickiewicz, Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich, Biblioteka Narodowa Nr 72 Seria 1, Kraków 1926.

Urbański S., Mistyka przeżyciowa i studyjna w polskiej tradycji, w: Mistyka polska, Warszawa 2010, s. 17–78 (Mistyka polska, 104).

Voigt J., Geschichte Marienburgs, der Stadt und Haupthauses des deutschen Ritter-Ordens in Preussen, Królewiec 1824.

Wiśniewski J., Bł. Dorota z Mątów Wielkich w pomezańskim Kwidzynie (1391–1394 – XXI w.), „Studia Elbląskie”, 14(2013), s. 271–288.

Wiśniewski J., Wpływ zakonu i metropolity na zarząd diecezją pomezańską w czasach błogosławionej Doroty z Mątów Wielkich, w: Epoka i życie błogosławionej Doroty z Mątów. Materiały I Sympozjum Dorotańskiego w Kwidzynie, red. J. Wiśniewski, Elbląg 1996, s. 11–23.

Wojtkowski J., Kosmologia Jana z Kwidzyna, „Studia Elbląskie”, 20(2019), s. 195–199.

Zawadzki W., Charakterystyka i synteza bibliografii o bł. Dorocie z Mątów Wielkich, w: Beata Dorothea Montoviensis, Prussiae Patrona. 40 rocznica zatwierdzenia kultu bł. Doroty z Mątów Wielkich, red. W. Zawadzki, Kwidzyn 2017.

Zygner L., Geneza i powstanie zakonu krzyżackiego, w: Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach. Wybór tekstów źródłowych, red. A. Radzimiński, Toruń 2005, s. 7–19.