Ks. Idzi Radziszewski jako filozof w kontekście poglądów Désiré Merciera

Stanisław Janeczek

doi:10.52404/ttnwloc.stwl.24.5

Authors

Stanisław Janeczek KUL

DOI:

https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.24.5

Keywords:

Idzi Radziszewski, Désiré Mercier, neo-scholasticism, philosophy and science, Christian philosophy

Abstract

This article seeks to present the philosophizing style of Fr. Idzi Radziszewski, the charismatic founder of the Catholic University of Lublin, by juxtaposing it with a more complete vision of philosophy formulated in the rich literature of Card. Désiré Mercier, the founder of the Institut Supérieur de Philosophie at the Université Catholique de Louvain. The vision of both thinkers unites the autonomously understood types of philosophical, scientific and religious thinking. It shows the creative consequences of this fusion as well as its hypothetical difficulties and threats that have emerged in history. In particular, the intention of both thinkers was indicated to formulate an integral, i.e. maximalistic, philosophy with world-view references, in opposition to the manifestations of positivist reductionism and naturalism. It was pointed out that the type of philosophizing under discussion is a creative manifestation of neo-scholastics.

Author Biography

Stanisław Janeczek, KUL

Emerytowany prof. zwycz. KUL, historyk filozofii nowożytnej i filozofii w Polsce oraz historii kultury intelektualnej i oświaty. Opublikował tomy: Oświecenie chrześcijańskie. Z dziejów polskiej kultury filozoficznej (1994), Filozofia na KUL-u. Nurty – osoby – idee (1998), Logika czy epistemologia? Historycznofilozoficzne uwarunkowania nowożytnej koncepcji logiki (2003), Edukacja oświeceniowa a szkoła tradycyjna. Z dziejów kultury intelektualnej i filozoficznej (2008), Komisja Edukacji Narodowej. Studia i szkice z dziejów polskiej kultury intelektualnej (2018) i Filozofia – nauka – religia. Studia i szkice z dziejów kultury intelektualnej (2018). Zredagował m.in. Oblicza filozofii XVII wieku (2008), Idzi B. Radziszewski, Pisma (2009), Światopoglądowe odniesienia filozofii polskiej (2011), Rektorowi KUL. W 90. rocznicę śmierci ks. Idziego Radziszewskiego (2013), Filozofia a religia w dziejach polskiej filozofii. Inspiracje – krytyka (2014). Redaguje serię Dydaktyka Filozofii (t. 1-11, 2010–2021).

References

Radziszewski I., Epitome praelectionum Theodicaeae quas ad modum Thomae Aquinatis Summam Theologicam (Iq. 2–26, 44–46, 103–105) in R.-G. Ecclesiastica Academia Petropolitana Rector Aegidius Radziszewski habebat (rps – litografia).

Radziszewski I., Kryteriologia, Lublin 1920 (litografia, w części mps, w części rps; Biblioteka Uniwersytecka KUL).

Radziszewski I., Pisma, red. S. Janeczek, M. Maciołek, R. Charzyński, Lublin 2009.

Radziszewski I., Praelectiones Theodicaeae quas ad modum commentarii in sancti Thomae Aquinatis Summam Theologicam (I q. 2–26, 44–46, 103–15) in R.C. Ecclesiastica Academia Petropolitana Rector Aegidius Radziszewski habebat (rękopiśmienna litografia; tom pierwszy obejmuje wykład w roku akademickim 1917/18).

Radziszewski I., Psychologia. Notatki z wykładów ks. Rekt. I. Radziszewskiego, Lublin 1922 (litografia – rps; Biblioteka Uniwersytecka KUL).

Mercier D., Historia psychologii nowożytnej, tłum. W. Kosiakiewicz, Warszawa 1900.

Mercier D., Kryteriologia, czyli traktat o pewności, tłum. W. Kosiakiewicz, A. Krasnowolski, Warszawa 1901.

Mercier D., Logika, tłum. W. Kosiakiewicz, Warszawa 1906.

Mercier D., Metafizyka ogólna, tłum. W. Kosiakiewicz [i in.], Warszawa 1902.

Mercier D., Neoscholastycyzm. Warunki jego żywotności, „Przegląd Powszechny”, 81(1904), s. 1–16.

Mercier D., Potępienie modernizmu – Dezydery kard. Mercier, http://www.wieden1683.pl/news/potepienie-modernizmu-dezydery-kard-mercier/ [9.09.2021].

Mercier D., Psychologia, tłum. A. Krasnowolski, Warszawa 1901.

Mercier D. [i in.], Cours supérieur de philosophie, wyd. 7, Louvain 1926.

Mercier D. [i in.], A manual of modern scholastic philosophy, t. 1–2, London 1916.

Pius IX, Syllabus błędów, 1864, tłum. M. Wojciechowski, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/pius_ix/inne/syllabus_08121864.html [9.09.2021].

Leon XIII, Encyklika Aeterni Patris, 1879, https://www.vatican.va/content/leo-xiii/en/encyclicals/documents/hf_l-xiii_enc_04081879_aeterni-patris.html [2.09.2021].

Pius X, Encyklika Pascendi dominici gregis, 1907, https://www.vatican.va/content/pius-x/la/encyclicals/documents/hf_p-x_enc_19070908_pascendi-dominici-gregis.html;

https://sanctus.pl/index.php?grupa=89&podgrupa=500&doc=450 [6.09.2021].

Pius X, Przysięga antymodernistyczna, 1910, https://www.ekai.pl/dokumenty/przysiega-antymodernistyczna/ [9.09.2021].

Jan Paweł II, Encyklika Fides et ratio, 1998, (https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_14091998_fides-et-ratio.html [27.09.2021].

Bańka A., Désiré Merciera ogólna teoria pewności, Katowice 2008.

Bańka A., Désiré Mercier (1851–1926). U źródeł neoscholastyki, Katowice 2013.

Bańka A., Désiré Mercier (1851–1926). Wokół kantyzmu i apologii wiary, Katowice 2020.

Bańka A., Tomizm lowański, w: Historia filozofii, cz. 3: Meandry przemian, red. S. Janeczek, A. Starościc, Lublin 2020, s. 483–505 (Dydaktyka filozofii, t. 10).

Bańka A., Polscy neoscholastycy wobec filozoficznego programu szkoły lowańskiej, „Studia z Filozofii Polskiej”, 2(2007), s. 87–116.

Biela A., Idzi Radziszewski. Charyzmatyczny psycholog, Lublin 2018.

Borzym S., Filozofia polska 1900–1950, Wrocław 1991.

Borzym S., Krytycy szkoły lwowsko-warszawskiej, w: Historia filozofii, cz. 1: Style filozofowania, red. S. Janeczek, A. Starościc, Lublin 2020, s. 341–363 (Dydaktyka filozofii, t. 10).

Boudens R., Two Cardinals: John Henry Newman, Désiré-Joseph Mercier, red. L. Gevers, B. Doyle, Leuven 1995.

Bronk A., Intelektualizm jako warunek możliwości filozofii fundamentalistycznej, RF, 37–38(1989–1990), nr 1, s. 197–222.

Chaberek M., Papieże wobec problemów teologicznych XIX wieku, Lublin 2009.

Charzyński R., Problem polemiczno-apologetycznego charakteru neoscholastyki polskiej, Lublin 2016.

Daszkiewicz W., Ewolucjonistyczna teoria kultury w antropologii społecznej, ZN KUL, 58(2015), nr 3(231), s. 69–83.

Daszkiewicz W., Religia jako nośnik cywilizacji, „Roczniki Kulturoznawcze”, 8(2017), nr 3, s. 7–24. https://doi.org/10.18290/rkult.2017.8.3-1.

Dembowski B., Encyklika „Aeterni Patris” w Polsce, w: Studia z dziejów św. Tomasza z Akwinu, red. S. Swieżawski, J. Czerkawski, Lublin 1978, s. 315–333.

Dembowski B., Spór o metafizykę. Główne poglądy na metafizykę w Polsce na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1969.

Fijaś J., J.H. Newmana idea uniwersytetu, SThV, 17(1979), nr 1, s. 101–141.

Głombik C., Początki neoscholastyki polskiej, Katowice 1991.

Iwanicki J., Problematyka filozoficzna w ciągu ostatniego 50-lecia w Polsce, AtK, 51(1959), z. 58, s. 261–267.

Janeczek S., Filozofia na KUL-u. Nurty – osoby – idee, Lublin 1998.

Janeczek S., Między filozofią klasyczną a filozofią chrześcijańską. Filozofia na KUL a odrodzona Rzeczpospolita, „Studia z Filozofii Polskiej”, 13(2018), s. 85–110.

Karolewicz G., Ksiądz Idzi Radziszewski 1871–1922, Lublin 1998.

Newman J.H., Idea uniwersytetu, tłum. P. Mroczkowski, Warszawa 1990.

Pastuszka J., Psychologia a filozofia. Kilka uwag o organizacji studium psychologii w uniwersytetach polskich, RF, 1(1948), s. 282–284.

Pastuszka J., Trwałe wartości filozofii chrześcijańskiej na tle nowoczesnych prądów filozoficznych, RF, 1(1948), s. 1–41.

Pastuszka J., Wydział Filozofii Chrześcijańskiej. Nowy ośrodek studiów filozoficznych, RF, 1(1948), s. 270–277.

Pawlak Z., Neoscholastyka i formy jej kontynuacji. Studium analityczno-krytyczne twórczości filozofów włocławskich XX wieku, Włocławek 2001.

Polak P., Spór wokół teorii ewolucji przed stu laty, „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce”, 2007, nr 41, s. 56–90.

Rektorowi KUL. W 90. rocznicę śmierci ks. Idziego Radziszewskiego, red. S. Janeczek, M. Krupa, Lublin 2013.

Ryba M., Katolicki Uniwersytet Lubelski. Korzenie, początki, źródła tożsamości, Warszawa – Radzymin 2018.

Skubała-Tokarska Z., Społeczna rola Wolnej Wszechnicy Polskiej, Wrocław 1967.

Strasser S., Désiré Mercier et le problème de la psychologie néothomiste, „Revue Philosophique de Louvain”, seria trzecia, 49(1951), nr 24, s. 699–713 (https://www.persee.fr/docAsPDF/phlou_0035-3841_1951_num_49_24_4372.pdf [27.09.2021]). https://doi.org/10.3406/phlou.1951.4372.

Szałata K., Obrona filozofii tomistycznej na początku dwudziestego wieku, SPhCh, 1985, nr 2, s. 193–208.

Van Riet G., Originalité et fécondité de la notion de philosophie élaborée par le Cardinal Mercier, „Revue Philosophique de Louvain”, seria 4, 79(1981), nr 44, s. 532–565; https://www.persee.fr/doc/phlou_0035-3841_1981_num_79_44_6159 [27.09.2021]). https://doi.org/10.3406/phlou.1981.6159.

Wasmann E., Biologia nowoczesna a teoria rozwoju, cz. 1, tłum. R. Wierzejski, Warszawa 1913.

Wielgus S., Uniwersytety katolickie i kościelne instytuty wyższego nauczania, „Przegląd Uniwersytecki” 1996 [Dodatek specjalny].

Wodzianowska I., Deo et Patriae. Rektor ks. Idzi Radziszewski (1918–1922) – uczony i dzieło, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski 1918–2018, t. 1: 1918–1944, red. G. Bugajak, Lublin – Warszawa, s. 21–71.

Woleński J., Szkoła lwowsko-warszawska w polemikach, Warszawa 1997.

Wolsza K.M., Tomizm transcendentalny, w: Historia filozofii, cz. 3: Meandry przemian, red. S. Janeczek, A. Starościc, Lublin 2020, s. 507–529 (Dydaktyka filozofii, t. 10).

Woźniczka M., Rekonstrukcja poglądów przedstawicieli Szkoły Lwowsko-Warszawskiej na proces nauczania filozofii, w: Polska filozofia analityczna. W kręgu Szkoły Lwowsko-Warszawskiej, red. R. Jadczak, W. Tyburski, R. Wiśniewski, Toruń 1999, s. 145–161.