Poezji przypisana. Rzecz o Marii Kalocie-Szymańskiej (1926-2011)
DOI:
https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.25.31Słowa kluczowe:
Maria Kalota-Szymańska, poezja polska przełomu XX i XXI w., poeci kujawscy i toruńscy, liryka tatrzańskaAbstrakt
Maria Kalota-Szymańska (1926-2011) to poetka, publicysta, działaczka stowarzyszeń literackich (ZLP, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, Pen-Club) urodzona na Kujawach, mieszkająca do matury we Włocławku, później do końca życia w Toruniu. W czasie studiów polonistycznych na UMK zetknęła się z prof. H. Elzenbergiem i Z. Herbertem. W latach późniejszych przyjaźniła się z W. Szymborską. Opublikowała kilkanaście tomików poezji, opowiadania, powieści, a także artykuły i rozprawy krytyczne dotyczące literatury, teatru i plastyki. W swoich wierszach wyrażała m.in. apoteozę natury i akcenty antyurbanistyczne, sprzeciw wobec narastającej reifikacji i odhumanizowania przestrzeni, w której funkcjonuje obecnie człowiek, walkę o zachowanie integralności jednostki z coraz brutalniejszą uniformizacją, dramat zranionej miłości, bezradność wynikająca ze zderzenia obojętności na cierpienie we współczesnym „szpitalu-lazarecie” (okrutny rozziew między duszą a ciałem), a także radość narodzin oraz świadomość konieczności odejścia. Wiele ciekawych liryków poświęciła także Toruniowi. Szczególnie cenione są jej wiersze o tematyce górskiej. Zawarte jest w nich nie tylko ogromne przywiązanie do tego estetycznie pięknego krajobrazu, ale także próba poszukiwania wartości istotnych, na których można trwale oprzeć swoje głęboko rozumiane człowieczeństwo, zestawione z przemijaniem oraz niezmiennością, majestatem, niezniszczalnością, ale i doskonałą obojętnością gór. Po śmierci zgodnie z wolą poetki urna z jej prochami została złożona w grobie ojca-legionisty na cmentarzu komunalnym we Włocławku.
Bibliografia
Archiwum Delegatury IPN-KŚZpNP w Bydgoszczy, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Toruniu [1975] 1983-1990, sygn. IPN By 081/1380.
Archiwum Zakładowe Urzędu Stanu Cywilnego w Choceniu, księga metrykalna za rok 1926, nr aktu 89, s. 23.
Archiwum Zakładowe Urzędu Stanu Cywilnego w Choceniu, księga metrykalna za rok 1921, akt ślubu nr 10.
Archiwum Państwowe w Łodzi, Archiwum rodziny Bartoszewiczów, List i karty pocztowe S. Kaloty do K. Bartoszewicza, sygn.: 39/592/55/3641.
Kalota–Szymańska M., Opowieści rodzinne, mpis.
Zaleska K., Zapiski genealogiczne, mpis.
–––––
Kalota-Szymańska M.,
Kalota-Szymańska M., Album toruńskie: czternaście wierszy o Toruniu Marii Kaloty Szymańskiej z ośmioma fotogramami Janiny Gardzielewskiej, [słowo wstępne i red. T. Zakrzewskiego], Toruń 1994.
Kalota-Szymańska M., Białe przeciągi, Gdańsk 1988.
Kalota-Szymańska M., Koleiny, Gdynia 1960.
Kalota-Szymańska M., Miastu przypisana, Warszawa 1979.
Kalota-Szymańska M., Miniatury zwierzęce, [drzeworyty T. Jakubowskiej], Toruń 1957.
Kalota-Szymańska M., Moje góry, Toruń 2007.
Kalota-Szymańska M., Odchodzenie, [il. G. Kiljańska], Bydgoszcz 1995.
Kalota-Szymańska M., Otwieranie granic, [okł., s. tyt. i ozdobniki projekt. I. Kotlarczyk], Gdynia 1968.
Kalota-Szymańska M., Pielgrzymka w ciemnościach, Kraków 1989.
Kalota-Szymańska M., Poemat o narodzinach, [il. G. Kiljańska], Bydgoszcz 1992.
Kalota-Szymańska M., Sezon w Tatrach i inne wiersze, Gdynia 1964.
Kalota-Szymańska M., Sezon w Tatrach i po sezonie, Gdańsk 1981.
Kalota-Szymańska M., Ta co z ciała uleciała oraz inne wiersze, [il. I. Kotlarczyk], Poznań 2004.
Kalota-Szymańska M., Tatrzańskie postscriptum, Kraków 1993.
Kalota-Szymańska M., Treny na śmierć miłości, Gdańsk 1972.
–––––
Kalota-Szymańska M., Mistrz i uczennica [Henryk Elzenberg], „Przegląd Artystyczno-Literacki”, 1995, nr 1–2, s. 19–21.
Kalota-Szymańska M., Moja przedwojenna szkoła, „Przegląd Artystyczno-Literacki”, 1999, nr 1–2, s. 2–10.
Kalota-Szymańska M., Niepokoje przedwiośnia [fragm. pow.], „Przegląd Artystyczno-Literacki”, 2000 nr 5, s. 169–173.
Kalota-Szymańska M., O nienapisanej powieści czyli tajemnice pisarskiej alkowy, „Przegląd Artystyczno-Literacki”, 2000, nr 5, s. 161–169.
Kalota-Szymańska M., Postawa krytyczna Henryka Elzenberga, „Znak”, 1996, nr 1, s. 131–137.
Kalota-Szymańska M., Spotkania z Herbertem, „Kwartalnik Artystyczny”, 2008, nr 2, dod. s. 33–35.
Kalota-Szymańska M., Z kart historii UMK: wspomnienie o prof. Tadeuszu Makowieckim, „Przegląd Artystyczno-Literacki”, 1998, nr 7/8, s. 97–100.
–––––
Bełkot J., Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu w latach 1945–1985, Toruń 1986.
Borawska H., Kalota-Szymańska Maria, w: Bydgoski leksykon literacki, red. Z. Pruss, Bydgoszcz 2015, s. 112–113.
Ciechalski A., Cukrownia w Choceniu. Powstanie – rozwój – upadek, wyd. 2, Włocławek 2019.
Ciechalski A., Kalota-Szymańska Maria, w: WłSb, t. 8, red. S. Kunikowski, Włocławek 2019, s. 72–76.
Ciechalski A., O Marii Kalocie-Szymańskiej i jej twórczości, „Akant”, 2020, nr 7(293), s. 7–9.
Ciechalski A., Przyczynek do związków Oskara Kolberga ze współczesnymi sobie Ku-
jawiakami, „Biuletyn Przewodnicki”, 2013, nr 107, s. 2–6.
Friedelówna T., W przymierzu z naturą, „Przegląd Artystyczno-Literacki”, 1995, nr 9, s. 15–16.
Grzegorzewska S., Perspektywa betonowej klatki, „Fakty”, 1980, nr 23.
Hutnikiewicz A., Smutek przemijania, „Pomorze”, 1961, nr 4, s. 4.
Knapczyk S., Rozwój i organizacja polskich klasztorów urszulińskich 1857–1980, Kraków 1980.
Kolberg O., Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Ser. 3: Kujawy, cz. 1, Warszawa 1867.
Kolbuszewski J., Sezon w Tatrach i po sezonie, „Taternik”, 1983, nr 1(254), s. 28–29.
Kolbuszewski J., Z samego dna pamięci, w: M. Kalota-Szymańska, Tatrzańskie postscriptum, Kraków 1993, s. 59–66.
Kuleczka P., „Stara ciupaga” i „Tatrzańskie postscriptum”, „Hale i Dziedziny”, 1994, nr 1–2, s. 13.
Kuncewicz P., Leksykon polskich pisarzy współczesnych, Warszawa 1995, t. 1, s. 406.
Lewicki A.M., Portret naukowy Profesor Teresy Skubalanki, „Annales UMCS”, 6(1988) (druk w 1991), sectio FF, s. 1–18.
Marzęcka B., Kalota-Szymańska Maria, w: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, t. 4, red. J. Czachowska, A. Szałagan, Warszawa 1995, s. 24–25.
Milczewski-Bruno R., Cóż z tego że umiera miłość, „Tygodnik Kulturalny”, 1974, nr 24, s. 4.
Pawlak M., Dawne włocławskie gimnazja (w latach 1876–1939), Bydgoszcz 1998.
Pawlak M., Drugi włocławski strajk szkolny w dniach 3–6 maja 1946 r., w: Księga Pamiątkowa Gimnazjum i Liceum Ziemi Kujawskiej we Włocławku wydana z okazji Jubileuszu 90-lecia, red. M. Pawlak, Włocławek 1992, s. 66–69.
Pawlak M., Z dziejów Gimnazjum Liceum ss. urszulanek we Włocławku w latach 1916–1951, „Przegląd Regionalny”, 1993, nr 5, s. 13–17.
Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945–2004. Materiały do biografii, red. S. Kalembka, Toruń 2006.
Pszczółkowski M., Architektura Włocławka w latach 1918–1939, Włocławek – Łódź 2019.
Raczkowski, M., Pawłowska A., Higersberger Aleksander h. własnego (1872–1945), w: Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny, cz. 2, red. T. Epsztein, Warszawa 2016, s. 22–25.
Skrukwa A., „Kujawy” Oskara Kolberga, w: O. Kolberg, Dzieła wszystkie, t. 72/II, Kujawy, suplement do t. 3–4, Poznań 2014, s. XVI–XVII.
Słomski M., Rozwój szkolnictwa podstawowego we Włocławku w latach 1945–1979, „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie”, seria C, [t. 3], Włocławek 1980.
Szymoniak K., Ryszard Milczewski-Bruno czytany po latach, https://autorska.pl/13-archiwum/1662-zycie-w-ukryciu-odslona-40 [6.08.2022].
Tatry i górale w literaturze polskiej. Antologia, oprac. J. Kolbuszowski, Wrocław 1992.
Wajer J., Życie kulturalne miasta, w: Włocławek. Dzieje miasta, t. 2, red. J. Staszewski, s. 208–209.
Wasilewski H., Gniazdowski Włodzimierz, w: WłSb, t. 3, red. S. Kunikowski, Włocławek 2005, s. 52–55.
Waśkiewicz A., Otwieranie granic czyli kłopoty antologisty, „Pomorze”, 1969, nr 4, s. 13.
Woźniak A., „Miejski zaułek poezji”, „Nowe Książki”, 1980, nr 23, s. 44–45.
Zakrzewski T., „Album toruńskie” w wierszach i obrazach Marii Kaloty Szymańskiej i Janiny Gardzielewskiej, w: M. Kalota-Szymańska, J. Gardzielewska, Album toruńskie, Toruń 1994, s. 5–6.
Zieliński A., „Młoda Rzeczpospolita” 1946–1947, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, 1987, nr 26/4, s. 115–130.
Ziółkowski B., Kujawski Związek Polityczno-Literacki i Kujawskie Stowarzyszenie Społeczno-Literackie na Kujawach wschodnich w latach okupacji niemieckiej 1939–1945, Toruń 2006.
Ziółkowski B., Sidor Czesław Tadeusz, pseud. Srebrny Lis, w: WłSb, t. 2, red. S. Kunikowski, Włocławek 2005, s. 156–159.
Żak M., Grupa Toruńska w czterdzieści lat od założenia, „Rocznik Toruński”, 26(1999), s. 163–187.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Oznaczenie wydania
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Studia Włocławskie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
