Procesy małżeńskie w CIC 1917. Ocena norm po ponad 100 latach

Abstrakt

Ponad 100 lat od ogłoszenia pierwszego w dziejach Kościoła Kodeksu Prawa Kanonicznego warto zająć się analizą i oceną norm dotyczących procesów małżeńskich zawartych w tym kodeksie, porównując je z normami obecnie obowiązującymi, aby wykazać jakie normy przetrwały taki czas, a jakie musiały być zmienione. Warto zbadać, które normy i dlaczego stały się nieaktualne, zostały pominięte, a które zostały znacznie zmienione, a które doprecyzowane. Skrótowo potraktowane zostały normy oraz instytucje prawne, które zachowane zostały w KPK z 1983 r., a więc trwają przez ponad 100 lat utrzymały swoją moc, jako dobrze opracowane. Większą uwagę zwrócono na normy, które zostały pominięte lub zmienione, gdyż w świadomości współczesnych są one mniej znane. W badaniach opisanych w niniejszym artykule posłużono się metodami: porównawczą, historycznoprawną i dogmatycznoprawną.

W artykule ustalono, że w KPK/17 trafniej nazwano dział traktujący o postępowaniach w sprawach małżeńskich jako „sprawy małżeńskie”, a nie „procesy małżeńskie”, jak to ma miejsce w KPK/83, gdyż unormowane tam są nie tylko postępowania procesowe. W pierwszym kodeksie węższy był zakres kompetencji sądów kościelnych w sprawach małżeńskich. Normy dotyczące procesów małżeńskich w KPK/17, które zostały zasadniczo zmienione w KPK/83. to m.in.: zdolność procesowa stron (została rozszerzona), kompetencje promotora sprawiedliwości i obrońcy węzła małżeńskiego (zostały zawężone), obecność adwokatów przy przesłuchaniach. Warto podkreślić, że normy KPK/17 odnoszące się do procesu dokumentalnego stały się prawzorem norm wydanych przez papieża Franciszka w 2015 r. w Motu Proprio „Mitis Iudex Dominus Jesus”.