Diecezja włocławska – powstanie i jej etapy organizacyjne
DOI:
https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.25.18Słowa kluczowe:
Włocławek, diecezja włocławska, diecezja kujawsko-pomorska, diecezja kujawsko-kaliskaAbstrakt
Diecezja ze stolicą we Włocławku istniej już od 900-lat, jest kontynuatorką istniejących wcześniej diecezji w Kołobrzegu i Kruszwicy, na co wskazują wyznaczane jej u początku działalności cele nie tyle religijne, co polityczne. Trzeba bowiem jednoznacznie powiedzieć, że powstające przez wieki diecezje były czynnikiem państwowotwórczym, umacniającym trwałość państwa, ale też na skutek słabości państwa, doświadczały prześladowań ze strony zaborców i okupantów. Przez wieki nosiła różne nazwy określające zasięg swojego działania. Początkowo nosiła nazwę kujawsko-pomorskiej, później kujawsko-kaliskiej i wreszcie włocławskiej.
Mimo iż diecezja włocławska powstała w 1123, to faktycznie przylgnęła do niej praktyczniejsza nazwa diecezja kujawsko-pomorska. Po kolejnych wydarzeniach politycznych w roku 1818 diecezja została nazywana diecezją kujawsko-kaliska. Dopiero po odzyskaniu niepodległości w 1818 i przeglądzie sytuacji, Kościół w Polsce zdecydował się na reorganizacje granic diecezjalnych, tworząc w 1925 diecezję włocławską.
Diecezja ta jeszcze dwa razy podlegała reorganizacji, a mianowicie w latach 1992 i 2004, choć trwała przy swojej nazwie, to jednak była zmniejszana oddając swoje terytorium na rzecz diecezji w Kaliszu i Gnieźnie.
Bibliografia
Archiwum Diecezjalne we Włocławku:
[Bulla Ex imposita nobis], sygn. 602782 (sygn. dawna Dok. 2782).
Dokument Konsystorza Jeneralnego Diecezji Kujawskiej, sygn. 602784 (sygn. dawna Dok. 2784).
Akta Konsystorza Generalnego Włocławskiego, Wykazy duchowieństwa diecezjalnego diecezji kujawsko-kaliskiej z 1848 r. Materiały do biografii, sygn. AKGWł, Różne I, nr 46, s. 7–164.
–––––
Gall Anonim, Kronika polska (1112–1116), przekład R. Grodecki, wstęp i oprac. M. Plezia, Wrocław 2003.
Librowski S., Inwentarz realny dokumentów Archiwum Diecezjalnego we Włocławku. Dokumenty samoistne, t. 5: lata 1638–1855, Włocławek 1996, s. 253.
Papiestwo wobec sprawy polskiej w latach 1772–1864, wybór źródeł, oprac. O. Beiersdorf, Wrocław 1960, s. 268–269.
Pius VII, in Bulla Ex imposita Nobis, Romae apud S. Mariam Maiorem, Anno Incar. Dom. 1818 pridie kalendas Julii, Pontificatus anno 19, edita, w: Monumenta Historica Dioeceseos Wladislaviensis, t. 1, Włocławek 1881, s. 38–40.
Muszyński H., Dekret ustanawiający trzy rejony duszpasterstwa w diecezji włocławskiej, KDWł, 71(1988), s. 106–107.
Mering W., Dekret utworzenia dekanatu konińskiego III, MDWł, 92(2009), s. 176–177.
„Schematyzm Archidiecezji Gnieźnieńskiej” 1817.
„Schematyzm Diecezji Kujawsko-Pomorskiej” 1817.
Schematyzmy diecezji kujawsko-kaliskiej: 1820, 1835, 1840, 1856, 1862, 1869, 1973, 1874, 1879, 1897, 1902, 1910, 1917, 1925, 1869, 1874, 1897, 1902, 1910, 1917, 1925.
Schematyzmy diecezji włocławskiej: 1926, 1930.
Roczniki diecezji włocławskiej: 1937, 1957, 1991, 1992, 2006, 2009, 2015, 2019, 2020.
–––––
lat Almae matris Vladislaviensis. Księga Jubileuszowa, red. J. Szymański, Włocławek 2019.
Bagrowicz J., Wyszyński Stefan, w: WłSb, t. 1, Włocławek 2004, 185–187.
Banaszak M., Historia Kościoła katolickiego, t. 2, Warszawa 1989; t. 3, Warszawa 1991.
Bazydło J., Bernard, w: EK, t. 2, Lublin 1976, kol. 297–298.
Bazydło J., Bezprym, w: EK, t. 2, Lublin 1976, kol. 351.
Bazydło J., Bolesław Chrobry, w: EK, t. 2, Lublin 1976, kol. 745–747.
Bazydło J., Bolesław II Śmiały, w: EK, t. 2, Lublin 1976, kol. 751.
Bazydło J., Bolesław Krzywousty, w: EK, t. 2, Lublin 1976, kol. 748–749.
Bazydło J., Idzi z Tuskulum, w: EK, t. 6, Lublin 1993, kol. 1435.
Bazydło J., Izasław I, w: EK, t. 7, Lublin 1997, kol. 595–596. DOI: https://doi.org/10.1055/s-1997-1217
Bazydło J., Jarosław Mądry, w: EK, t. 7, Lublin 1997, kol. 1047.
Biela A., Wykłady z psychologii ks. Idziego Benedykta Radziszewskiego i jego współpracowników w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, StWł, 24(2022), s. 129–152. DOI: https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.24.6
Borkowska U., Odbudowa i tworzenie podstaw, w: Chrześcijaństwo w Polsce, red. J. Kłoczowski, Lublin 1980, s. 33–54.
Chodyński S., Seminarium Włocławskie. Szkic historyczny, Włocławek 1905.
Daniluk M., Henryk III, w: EK, t. 6, Lublin 1993, kol. 698–699.
Daniluk M., Iroszkoccy mnisi, w: EK, t. 7, Lublin 1997, kol. 487–489.
Deptuła C., Gall Anonim, w: EK, t. 5 Lublin 1989, kol. 830–831.
Deptuła C., Jordan, w: EK, t. 8, Lublin 2000, kol. 78.
Dola K., Białogard, w: EK, t. 2, Lublin 1976, kol. 366.
Frątczak W., Diecezja włocławska w okresie II wojny światowej, Włocławek 2013.
Frątczak W., Konfiskata własności kościelnych w Królestwie Polskim w świetle ukazu cara Aleksandra II z dnia 14/26.12.1865, StWł, 14(2021), s. 557–563.
Frątczak W., Kościół św. Jana Chrzciciela we Włocławku, Włocławek 2002.
Gapski H., Henryk II, w: EK, t. 6, Lublin 1993, kol. 685–686.
Gigilewicz E., Unger, w: EK, t. 19, Lublin 2013, kol. 1338–1339. DOI: https://doi.org/10.1017/S1431927613008684
Graczyk W., Płocka Diecezja, w: EK, t. 15, Lublin 2011, kol. 850–862.
Graff T., Poppon, w: EK, t. 15, Lublin 2011, kol. 1431.
Janeczek S., Ks. Idzi Radziszewski jako filozof w kontekście poglądów Desire Merciera, StWł, 24(2022), s. 82–128. DOI: https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.24.5
Jasiński K., Kazimierz I Odnowiciel, w: EK, t. 8, Lublin 2000, kol. 1281–1282.
Kalinowski M., Ks. Idzi Radziszewski – twórca Uniwersytetu Lubelskiego, StWł, 24(2022), s. 63–81. DOI: https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.24.4
Konieczny M., Vixdum Poloniae unitas, w: EK, t. 20, Lublin 2014, kol. 106.
Korolewicz G., Brunon z Kwerfurtu, w: EK, t. 2, Lublin 1976, kol. 1110.
Kosman M., Mieszko I, w: EK, t. 12, Lublin 2008, kol. 918–919.
Kowalczyk J., Sczaniecki P., Benedyktyni w Polsce, w: EK, t. 2, Lublin 1976, kol. 239.
Kujawski W., Diecezja kruszwicka, jej początki i przeniesienie do Włocławka, StWł, 9(2006), s. 329–341.
Kujawski W., Diecezja kujawsko-kaliska. Opracowanie historyczno-źródłoznawcze, Włocławek 2011.
Kujawski W., Diecezja włocławska i jej granice w dokumentach Stolicy Apostolskiej, w: Jan Paweł II Apostoł Prawdy, red. J. Kędzierski, Włocławek 2005, s. 188–199.
Kujawski W., Historia diecezji włocławskiej, w: RDWł 2011, s. 41–82.
Kujawski W., Krzesław z Kurozwęk jako wielki kanclerz koronny i biskup włocławski, Warszawa 1987.
Kujawski W., Parafie diecezji włocławskiej. Archidiakonaty: kruszwicki i włocławski, Włocławek 2014.
Kujawski W., Parafie włączone w 1818 roku do diecezji kujawsko-kaliskiej z diecezji krakowskiej, poznańskiej i wrocławskiej, StWł, 17(2015), s. 361–382.
Kujawski W., Włocławek – stolica biskupstwa, w: Włocławek. Dzieje miasta, t. 1, red. J. Staszewski, Włocławek 1999, s. 36–72.
Kujawski W., Włocławek, w: EK, t. 20, Lublin 2014, kol. 793–795.
Kujawski W., Włocławska Diecezja, w: EK, t. 20, Lublin 2014, kol. 795–802.
Kujawski W., Zarys dziejów diecezji włocławskiej, w: Diecezja włocławska 2000, Włocławek 2001, s. 23.
Kujawski W., Źródła kultury duchowej i materialnej Włocławka, cz. 1, MDWł, 99(2016), s. 1057–1075.
Kumor B., Diecezja kamieńska, w: EK, t. 8, Lublin 2000, kol. 483–497.
Kumor B., Gnieźnieńska Archidiecezja. Organizacja terytorialna, w: EK 5, Lublin 1989, kol. 1179–1182.
Kumor B., Gnieźnieńska Metropolia, w: EK, t. 5, Lublin 1989, kol. 1193–1200.
Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (966–1939), Lublin 1969–1971, s. 76–84.
Kumor B., Historia Kościoła, t. 2, Lublin 2001; t. 7, Lublin 2005.
Kumor B., Początki metropolii warszawskiej, RTK, 15(1968), s. 4–60. DOI: https://doi.org/10.15633/acr.2716
Kuźmiak K., Cyryl i Metody, w: EK, t. 3, Lublin 1979, kol. 708–713.
Librowski S., Plan dwutomowej monografii historycznej diecezji włocławskiej, ABMK, 17(1968), s. 285–294. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.6549
Mandziuk J., Hieronim, w: EK, t. 6, Lublin 1993, kol. 856.
Marszalska J.M., Tyniec, w: EK, t. 19, Lublin 2013, kol. 1232.
Michałowski A., Początki osadnictwa, w: Włocławek. Dzieje miasta, t. 1, red. J. Staszewski, Włocławek 1999, s. 13–36.
Morawski M., Monografia Włocławka, Włocławek 2003 [reprint].
Nastalska-Wiśnicka J., Radzym Gaudenty, w: EK, t. 16, Lublin 2012, s. kol. 1122–1123.
Nastalska-Wiśnicka J., Wojciech, w: EK, t. 20, Lublin 2014, kol. 837–840.
Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. 2, Poznań 1964.
Nowicki T., Sieciech, w: EK, t. 18, Lublin 2013, kol. 123. DOI: https://doi.org/10.14746/b.2014.18.5
Nowicki T., Władysław Herman, w: EK, t. 20, Lublin 2014, kol. 747–748.
Nowicki T., Zbigniew, w: EK, t. 20, Lublin 2014, kol. 1308.
Obrodzińska J., Z dziejów chrześcijaństwa na Ziemi Wolińskiej, StWł, 9(2006), s. 308–311.
Okoń M., Otton z Bambergi, w: EK, t. 14, Lublin 2010, kol. 1027–1028.
Okoń M., Reinbern, w: EK, t. 16, Lublin 2012, kol. 1342.
Pakulski J., Werner, w: WłSb, t. 4, Włocławek 2006, s. 173–174.
Pawlak Z., Ks. Idzi Benedykt Radziszewski jako profesor i rektor Seminarium Duchownego we Włocławku, StWł, 24(2022), s. 36–47. DOI: https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.24.2
Polak W., Miecław, w: EK, t.12, Lublin 2008, kol. 873–874.
Polak W., Mieszko II, w: EK, t. 12, Lublin 2008, kol. 919–920.
Polak W., Mogilno, EK, t. 13, Lublin 2009, kol. 20–22.
Prokop K.R., Wołucki Paweł, w: WłSb, t. 8. Włocławek 2019, s. 197–201.
Skrzyniarz R., Otton III, w: EK, t. 14, Lublin 2010, kol. 1032–1033.
Strzelczyk J., Sylwester II, w: EK, t. 18, Lublin 2013, kol. 1284–1285. DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-323-08373-7.00058-3
Sułowski Z., Chrzest Polski, w EK, t. 3, Lublin 1979, kol. 374.
Sułowski Z., Pierwszy Kościół polski, w: Chrześcijaństwo w Polsce, red. J. Kłoczowski, Lublin 1980, s. 11–32.
Swastek J., Grzegorz VII, w: EK, t. 6, Lublin 1993, kol. 336–337.
Szczepański A, Gerward z Ostrowa, w: WłSb, t. 7, Włocławek 2018, s. 39–40.
Szczepański A., Rozdrażewski Hieronim, w: WłSb, t. 3, Włocławek 2005, s. 147–150.
Śmigiel K., Karnkowski Stanisław, w: EK, t. 8, Lublin 2000, kol. 855–857.
Śmigiel K., Słownik biograficzny arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski, Poznań 2002.
Walewander E., Fulman Marian Leon, w: EK, t. 5, Lublin 1989, kol. 757–758.
Warmiński J., Henryk IV, w: EK, t. 6, Lublin 1993, kol.701–702.
Warmiński J., Konrad II, w: EK, t. 9, Lublin 2002, kol. 666.
Weiss A., Lubuska Diecezja, w: EK, t. 11, Lublin 2006, kol. 84–91.
Witczak H., Chrystianizacja Polski i początki chrześcijaństwa we Włocławku, StWł, 19(2017), s. 527–546.
Witczak H., Duchowieństwo dekanatu konińskiego diecezji kujawsko-kaliskiej na tle dekanatów sąsiednich w połowie XIX wieku, StWł, 22(2020), s. 469–500.
Witczak H., Duchowieństwo parafialne na terenie Gminy Kawęczyn 1521–2021, Włocławek – Kawęczyn 2021.
Witczak H., Działalność zakonów i zgromadzeń zakonnych na rzecz społeczności Włocławka w okresie międzywojennym, „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie”, 35(2020), s. 31–60.
Witczak H., Fijałek Jan Nepomucen, w: WłSb, t. 9, Włocławek 2021, s. 50–52.
Witczak H., Grabowski Adam Stanisław, w: WłSb, t. 7, Włocławek 2018, s. 48–50.
Witczak H., Ks. Idzi Benedykt Radziszewski – uczeń i student, StWł, 24(2022), s. 9–35. DOI: https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.24.1
Witczak H., Powstanie i rozwój sieci parafialnej we Włocławku, StWł, 17(2015), s. 383–408.
Witczak H., Sanktuaria jako miejsca kultu w diecezji włocławskiej. Troska o istniejące i powoływanie nowych przez bp. Wiesława Alojzego Meringa, w: Ubi episcopus, ibi Ecclesia. Jubileusz posługi ks. bp. Wiesława Alojzego Meringa w diecezji włocławskiej, red. A. Tomalak, Włocławek 2019, s. 301–326.
Witczak H., Szaniawski Konstanty Felicjan, w: WłSb, t. 8, Włocławek 2019, s. 166–175.
Witczak H., Xenodochium Świętego Ducha w Koninie, w: Sprawiedliwość, pokój i radość w posługiwaniu biskupim, red. A. Niemira, K. Rulka, J. Szymański, Włocławek 2010, s. 181–196.
Witkowska A., Aron, w: EK, t. 1, Lublin 1973, kol. 947–948.
Witkowska A., Bogumił, w: EK, t. 2, Lublin 1976, kol. 720–721.
Witkowska A., Dagome iudex, w: EK, t. 3, Lublin 1979, kol. 970–971.
Wodzianowska I., Działalność księdza rektora Idziego Radziszewskiego w Petersburgu, StWł, 24(2022), s. 48–62. DOI: https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.24.3
Wójcik W., Ex imposita nobis, w: EK, t. 4, Lublin 1983, kol. 1461–1462.
Zieliński Z., De salute animarum, w: EK, t. 3, Lublin 1979, kol. 1191–1192.
–––––
https://www.diecezja.wloclawek.pl/ [30.12.2022].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Oznaczenie wydania
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Studia Włocławskie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
