Nienaruszalność tajemnicy spowiedzi w prawie kanonicznym

Autor

DOI:

https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.22.14

Słowa kluczowe:

sakrament pokuty i pojednania, tajemnica spowiedzi, zdrada tajemnicy spowiedzi, prawa i obowiązki spowiednika, sankcje karne za zdradę tajemnicy spowiedzi

Abstrakt

Sakrament pokuty i pojednania jako znak pojednania Boga z ludźmi, a sprawowany we wspólnocie Kościoła zobowiązuje szafarza do pokornej i dyspozycyjnej służby wobec osób pragnących doświadczyć Bożego miłosierdzia, a jednocześnie zobowiązuje szafarza do roztropności, wrażliwości i delikatności, a przede wszystkim do zachowania absolutnej tajemnicy odnośnie do grzechów wyznawanych przez penitenta. Tajemnica spowiedzi jest bezwzględnie nienaruszalna. Wywodzi się ona nie tylko z prawa kościelnego, ale przede wszystkim ma podstawę w prawie Bożym. Stąd też spowiednik został zobligowany do zachowania tajemnicy spowiedzi, która obowiązuje go do końca życia i nie ustaje nawet po śmierci penitenta.

Tajemnica spowiedzi jest chroniona z jednej strony poprzez zabranianie pod groźbą kary korzystania z wiadomości zdobytych w akcie spowiedzi, następnie poprzez zakaz przesłuchiwania duchownych jako świadków na okoliczności poznane podczas spowiedzi. Z drugiej strony prawodawstwo świeckie z szacunku dla Kościoła uwzględnia zasady prawa kanonicznego i w przepisach wyłącza możliwość przesłuchiwania w charakterze świadka duchownych co do faktów, o których dowiedzieli się w trakcie spowiedzi. Podmiotem, który może dopuścić się zdrady tajemnicy spowiedzi, jest tylko szafarz sakramentu pokuty i pojednania, gdyż na nim ciąży obowiązek zachowania tajemnicy. Tłumacz lub osoba trzecia słysząca spowiedź poprzez przypadek zobligowane są do zachowania sekretu spowiedzi.

Tajemnica sakramentalna może zostać naruszona na dwa sposoby: wprost, czyli bezpośrednio lub ubocznie, czyli pośrednio. Zdrada bezpośrednia ma miejsce wtedy, gdy szafarz sakramentu pokuty i pojednania mówiąc o konkretnej osobie wspomina o fakcie, który zna z jej spowiedzi. Zdrada pośrednia powstaje, gdy spowiednik wyjawia materię spowiedzi lecz bez ujawniania osoby penitenta lub odwrotnie. Od sposobu naruszenia tajemnicy spowiedzi, a co za tym idzie ciężkości zdrady tajemnicy sakramentalnej, prawodawca kościelny uzależnił sankcje karne.

Zdrada tajemnicy spowiedzi sakramentalnej jest przestępstwem, za które kanoniczne prawo karne przewiduje odpowiednią sankcję karną. Przestępstwem jest także nagrywanie i upowszechnianie spowiedzi za pomocą środków technicznych, za co grozi kara ekskomuniki latae sententiae. Bezpośrednia zdrada tajemnicy spowiedzi wywołuje sankcje karne w postaci kary ekskomuniki, wiążącej mocą samego prawa, zastrzeżonej Kongregacji Nauki Wiary. Pośrednia zdrada, ze względu na lżejszy charakter przestępstwa, jest zagrożona karą nieokreśloną, stosowną do ciężkości i poczytalności czynu. Czyn karalny polegający na zdradzie tajemnicy spowiedzi przedawnia się po dziesięciu latach od dnia popełnienia przestępstwa.

Biogram autora

Janusz Gręźlikowski - Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Ksiądz rzym.-kat. Dr hab. nauk prawnych w zakresie prawa kanonicznego; profesor emerytowany UKSW. Oficjał Sądu Kościelnego Diecezji Włocławskiej; wykładowca prawa kanonicznego w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku i Wyższym Seminarium Duchownym Księży Misjonarzy Świętej Rodziny w Kazimierzu Biskupim. Autor około 500 prac naukowych i popularnonaukowych, w tym sześciu książek.

Bibliografia

Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Pastores dabo vobis (25 III 1992), Wrocław 1992.

Jan Paweł II, Posługa kapłańska w sakramencie pojednania. Przemówienie do członków Penitencjarii Apostolskiej dnia 27 marca 1993 r., „L’Osservatore Romano” (ed. Pol.), 14(1993), nr 5–6, s. 43–44.

Jan Paweł II, Tajemnica spowiedzi świętej. Przemówienie do członków Penitencjarii Apostolskiej dnia 12 marca 1994 r., „L’Osservatore Romano” (ed. Pol.), 15(1994), nr 5, s. 20–22.

Jan Paweł II, Adhortatio apostolica Reconcilatio et paenitentia (2 XII 1984), „Acta Apostolicae Sedis”, 77(1985), s. 141–198.

Jan Paweł II, Litterae Apostolicae motu proprio datae quibus Normae de gravioribus delictis Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis promulgantur, Sacramentorum sanctitatis tutela (30 IV 2001), „Acta Apostolicae Sedis”, 93(2001), s. 737–739.

Benedykt XVI, Przemówienie do uczestników kursu dla spowiedników zorganizowanego przez Penitencjarię Apostolską (11 III 2010), w: Kongregacja ds. Duchowieństwa, Kapłan – Szafarz Miłosierdzia Bożego, Tarnów 2011, s. 7–9.

Franciszek, pap., Bulla ustanawiająca nadzwyczajny Jubileusz Miłosierdzia Misericordia vultus (11 IV 2015), „Miesięcznik Diecezji Włocławskiej – Kronika”, 98(2015), nr 5, s. 497–531.

Trybunał Penitencjarii Apostolskiej, Nota o tajemnicy spowiedzi, https://www.vaticannews.va/pl/watykan/news/2019-07/nota-penitencjarii-apostolskiej.html [3.10.2019].

Kongregacja Nauki Wiary, Opracowanie dotyczące zmian wprowadzonych w dokumencie „Normae de gravioribus delictis” zastrzeżonych dla Kongregacji Nauki Wiary, „Anamnesis”, 63(2010), s. 46–58.

Kongregacja Nauki Wiary, Normae de delictis Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis seu Normae de delictis contra Fidem necnon de gravioribus delictis (21 V 2010), „Acta Apostolicae Sedis”, 102(2010), s. 419–434.

Kongregacja Nauki Wiary, Decretum (23 IX 1988), „Acta Apostolicae Sedis”, 80(1988), s. 1367.

Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, Poznań 2007.

Canones et decreta Concilii Tridentini ex editione Romana A. MDCCCXXXIV. repetiti, Lipsiae 1853.

Codex Iuris Canonici. Auctoritate Joannis Pauli pp. II promulgatus. Kodeks prawa kanonicznego. Przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu, Poznań 1984.

Codex Iuris Canonici. Kodeks prawa kanonicznego. Komentarz, red. P. Majer, Kraków 2011.

Codex Iuris Canonici. Pii X Pontificis Maximi iussu digestus. Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, red. P. Gasparri, Romae 1934.

Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 1994.

Ustawa z dnia 14.06.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 1960 r., nr 30, poz. 168), art. 82.

Ustawa z dnia 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r., nr 43, poz. 296), art. 262.

Ustawa z dnia 6.06.1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r., nr 89, poz. 555), art. 178 p. 2.

Adamczewski K., Godność sakramentu pokuty i jego ochrona w prawie kanonicznym oraz w systemie prawa polskiego, „Łódzkie Studia Teologiczne”, 25(2016), nr 2, s. 45–63.

Adamczyk D., Dyskrecja i tajemnica wyrazem szacunku dla prawdy, „Communio” (ed. Pol.), 25(2005), nr 2(146), s. 127–138.

Borek D., Concursus in delicto. Formy zjawiskowe przestępstwa w kanonicznym prawie karnym (studium prawno-historyczne), Warszawa 2014.

Borek D., Przestępstwa przeciwko sakramentom w normach de delictis reservatis z 2010 roku, „Prawo Kanoniczne”, 55(2012), nr 4, s. 135–149.

Borek D., Sextum Decalogi praeceptum w kanonicznym prawie karnym aktualnie obowiązującym, Tarnów 2015.

Drożdż A., Sakrament pojednania z Bogiem i Kościołem, Tarnów 1994.

Gerosa L., Prawo Kościoła, Poznań 1999.

Gręźlikowski J., Idea i gwarancje ochrony danych osobowych oraz prawa do prywatności i intymności w Kościele, „Ateneum Kapłańskie”, 140(2003), z. 2(564), s. 272–288.

Gręźlikowski J., Tajemnica spowiedzi, z ks. prof. Januszem Gręźlikowskim, kanonistą i oficjałem Sądu Biskupiego we Włocławku rozmawia M. Komorek, „Idziemy” (2019), nr 28, s. 4.

Grochowska N., Tajemnica spowiedzi w prawie kanonicznym, „Kościół i Prawo”, 6(19)(2017), nr 1, s. 85–101.

Kamiński K., Zdrada tajemnicy sakramentalnej i sekretu spowiedzi w prawodawstwie kościelnym, „Kościół i Prawo”, 8(21)(2019), nr 1, s. 65–81.

Kociński K., Naruszenie tajemnicy spowiedzi w prawie karnym kanonicznym i świeckim. Studium historyczno-prawne, Lublin 1971.

Pastuszko M., Obowiązki szafarza sakramentu pokuty i pojednania, „Prawo Kanoniczne”, 39(1996), nr 1–2, s. 18–34.

Pastuszko M., Sakrament pokuty i pojednania, Kielce 1999.

Pawluk T., Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, t. 2, 4, Olsztyn 1986, 1990.

Pieróg M., Tajemnica spowiedzi świętej w prawie kanonicznym, polskim procesie cywilnym i karnym, „Studia Paradyskie”, 25(2015), s. 169–180.

Rakoczy T., Ochrona tajemnicy spowiedzi. Zakaz wyjawiania okoliczności uciążliwych dla penitenta, „Annales Canonici”, 7(2011), s. 125–137.

Stokłosa M., Modyfikacje wprowadzone do tekstu Norme de gravioribus delictis, „Prawo i Kościół”, 3(2011), s. 147–172.

Syryjczyk J., Kościelne prawo karne. Część szczególna, Warszawa 2003.

Syryjczyk J., Ochrona tajemnicy spowiedzi w świetle kanonicznego prawa karnego, „Prawo Kanoniczne”, 44(2001), nr 1–2, s. 110–124.

Syryjczyk J., Sankcje w Kościele. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 2008.

Szymański M., Tajemnica spowiedzi w prawie polskim – stan aktualny i propozycje zmian, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/46761/szymanski_tajemnica_spowiedzi_w_prawie_polskim_2017.pdf?sequence=1&isAllowed=y.

Wenz W., Całkowita nienaruszalność tajemnicy sakramentalnej w posługiwaniu kościelnym wszystkich kapłanów, w: Jan Paweł II – obrońca godności człowieka. Materiały z III tygodnia kultury chrześcijańskiej w diecezji świdnickiej, Świdnica 2008, s. 91–106.

Wielec M., Zakaz dowodowy tajemnicy spowiedzi w postępowaniu karnym, Warszawa 2012.

https://ekai.pl/tajemnica-spowiedzi-w-prawie-kanonicznym/

Opublikowane

2020-06-03

Jak cytować

Gręźlikowski, J. (2020). Nienaruszalność tajemnicy spowiedzi w prawie kanonicznym. Studia Włocławskie, 22, 245–267. https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.22.14

Oznaczenie wydania

Dział

Artykuły