Oddalić morowe powietrze. Kazanie Waleriana Gutowskiego z czasu zarazy

Kazimierz Panuś

doi:10.52404/ttnwloc.stwl.23.19

Autor

Kazimierz Panuś UPJPII w Krakowie https://orcid.org/0000-0002-9604-2920

DOI:

https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.23.19

Słowa kluczowe:

kazania w czasie epidemii, Walerian Gutowski i jego kazanie Prezerwatywa moralna od morowego powietrza, wstawiennictwo świętych, św. Rozalia patronka walczących z epidemią

Abstrakt

Pandemia koronawirusa, która ogarnęła cały świat w marcu 2020 roku, pozwala lepiej zrozumieć postawy ludzi, którzy w ubiegłych stuleciach zmagali się z podobnymi zagrożeniami. W czasie epidemii ważną rolę wychowawczą pełniły kazania. Niosły one duchową pociechę i wskazywały, jak należy postępować. Stąd też ta grupa kazań nosiła charakterystyczny tytuł: prezerwatywa moralna.

Artykuł analizuje jedno z najbardziej znanych kazań tego typu. Nosi ono tytuł: Prezerwatywa moralna od morowego powietrza. Wygłosił je w sierpniu 1660 roku na Rynku krakowskim Walerian Gutowski (1629–1693), franciszkanin konwentualny, podczas przebłagalnej procesji mającej uprosić oddalenie epidemii. Mówca ten widział w nadchodzącej zarazie karę Bożą za grzechy krakowian. Zagniewanego Boga można jednak przebłagać, a tym samym oddalić widmo nieszczęść, podejmując pokutę, modlitwę i dzieło przemiany życia. Dowody na to można znaleźć w Piśmie Świętym oraz w wielu przytaczanych w kazaniu wydarzeniach z historii Kościoła. Franciszkański kaznodzieja kładł duży nacisk na wstawiennictwo przed Bogiem świętych patronów, zwłaszcza św. Rozalii, która zapobiegła rozprzestrzenianiu się dżumy w Palermo.

Downloads

Download data is not yet available.

Biogram autora

Kazimierz Panuś - UPJPII w Krakowie

Prof. zw. dr hab., kierownik Katedry Homiletyki na Wydziale Teologicznym UPJPII, prezes Polskiego Towarzystwa Teologicznego. Autor m.in. trzytomowego Zarysu historii kaznodziejstwa w Kościele katolickim (Kraków 1999–2001). Kierownik projektu Kazania w kulturze polskiej. Edycje kolekcji tematycznych (Kraków 2012–2019) Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, w ramach którego krytycznie opracowano i wydano siedem obszernych antologii, zawierających polskie kazania maryjne, funeralne, pasyjne, wielkanocne, adwentowe, bożonarodzeniowe i patriotyczne od XIV do XXI wieku. Zajmuje się historią kaznodziejstwa, homiletyką, edytorstwem kazań i hagiografią.

Bibliografia

Bieniarzówna J., Stulecie upadku, w: Dzieje Krakowa, t. 2: Kraków w wiekach XVI–XVIII, Kraków 1984, s. 357–363.

Gutowski W., Prezerwatywa moralna od morowego powietrza. Kazanie XXVII miane w Rynku krakowskim, z ordynansu Książęcia Jegomości Biskupa Krakowskiego, podczas publicznej procesyjej naprzeciwko morowego powietrzu, z osobliwego pasterskiego afektu, od niegoż postanowionej, w niedzielę piętnastą po Świątkach, R. P. 1660, w: W. Gutowski, Panegiryczne niektóre dyskursy duchowne i różne insze kazania przy celniejszym i obfitszym audytorze, w kościołach zwłaszcza krakowskich, pewnych czasów miane, Kraków 1675, s. 611–638.

Jaszczuk M., Dżuma w piśmiennictwie w XVIII wieku, „Medycyna Nowożytna: studia nad historią medycyny”, 1(1994), z. 2, s. 31–60.

Kaczmarzyk I., Medyczne posłannictwo ewangelickiego piśmiennictwa religijnego na Śląsku w XVII i XVIII wieku w sytuacji zagrożenia „morowym powietrzem” (na przykładzie dzieł Samuela Dambrowskiego i Jana Muthmana), w: Terra culturae: obszary, transfery, recepcje kultury, studia oraz szkice o kulturze i historii, red. Ł. Burkiewicz, Kraków 2018, s. 265–282.

Karpacz E., „Opłakane czasy” – epidemia dżumy w Krakowie w latach 1707–1710.

Przyczynek do badań nad upadkiem królewskiego miasta, „Folia Historica Cracoviensia”, 18(2012), s. 239–255. https://doi.org/10.15633/fhc.222.

Karpiński A., W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa 2000.

Krasnowolski B., Krakowskie Planty. Zarys dziejów, Kraków 2018.

Kracik J., Pokonać czarną śmierć. Staropolskie postawy wobec zarazy, Kraków 1991.

Pasierb J.S., Miejsce kaznodziejstwa w kulturze polskiej w: J.S. Pasierb, Pionowy wymiar kultury, Kraków 1983, s. 90–103.

Pawlak W., Praedicator urbanus – Walerian Gutowski OFMConv, w: Wielcy kaznodzieje Krakowa. Studia in honorem Eduardi Staniek, red. K. Panuś, Kraków 2006, s. 191–226.