Konstanty Szyrwid i jego kaznodziejskie opus vitae
DOI:
https://doi.org/10.52404/ttnwloc.stwl.22.19Słowa kluczowe:
Konstanty Szyrwid, kazania w języku litewskim i polskim, Punkty kazań – dzieło życia SzyrwidaAbstrakt
Wielkie zasługi dla rozwoju literackiego i teologicznego języka litewskiego położył Konstanty Szyrwid (1580–1631). Był on nie tylko świetnym znawcą i interpretatorem Pisma Świętego, wykładowcą Akademii Wileńskiej, językoznawcą i leksykografem, ale przede wszystkim wybitnym i gorliwym kaznodzieją, głoszącym kazania w języku litewskim i polskim. Zbiór swoich litewskich kazań wraz z ich tłumaczeniem na język polski Konstanty Szyrwid wydał pod znamiennym tytułem: Punktai sakymų – Punkty kazań. Pierwsza ich część: od Adwentu aż do Postu ukazała się w 1629 roku i została przygotowana osobiście przez samego autora. Natomiast drugą część: Na Wielki Post przygotował do druku i wydał już po śmierci Szyrwida, w 1644 roku, bliski jego współpracownik Jan Jachnowicz. Zostały one ułożone zgodnie z biegiem roku liturgicznego. Szyrwid nie pisał swoich kazań w całości, ale je układał w formie punktów, które miały służyć do dowolnego zbudowania kazań. Dając kaznodziejom materiał do opracowania kazań nie zwalniał ich od osobistego wysiłku twórczego. Punkty kazań napisane są pięknym, obrazowym językiem, przez co Szyrwid dowiódł, że w języku litewskim można stworzyć antyczne konstrukcje retoryczne i osiągnąć sugestywność retoryczną.
Downloads
Bibliografia
Bajerowa I., Jezuici w dziejach języka polskiego, w: Wkład jezuitów polskich do nauki i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i pod zaborami, red. I. Stasiewicz-Jasiukowa, Kraków 2004, s. 427–448.
Darowski R., Zarys filozofii jezuitów w Polsce od XVI do XIX wieku, w: Wkład jezuitów polskich do nauki i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i pod zaborami, red. I. Stasiewicz-Jasiukowa, Kraków 2004, s. 119–152.
Grzebień L., Dotychczasowa literatura o wkładzie jezuitów polskich do nauki i kultury, w: Wkład jezuitów polskich do nauki i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i pod zaborami, red. I. Stasiewicz-Jasiukowa, Kraków 2004, s. 31–68.
Kurczewski J., Kaznodzieje słynniejsi w katedrze i w Wilnie od XVII do połowy XIX stulecia, w: Kościół zamkowy czyli katedra wileńska w jej dziejowym, liturgicznym, architektonicznym i ekonomicznym rozwoju, Wilno 1908, s. 297–306.
Kurczewski J., Opowiadania o dziejach chrześcijaństwa na Litwie i Rusi, t. 1: Od chrztu Litwy do końca XVI wieku, Wilno 1914.
Leksykon liturgii, oprac. B. Nadolski, Poznań 2006.
Paluszak-Bronka A., O sakramencie Eucharystii w „Punktach kazań” Konstantego Szyrwida na tle mów Piotra Skargi, „Slavistica Vilnensis”, 63(2018), s. 215–229.
Panuś K., Historia kaznodziejstwa, Kraków 2007.
Panuś K., Zarys historii kaznodziejstwa w Kościele katolickim, cz. 2: Kaznodziejstwo w Polsce, t. 1: Od średniowiecza do baroku, Kraków 2001.
Pelczar J.S., Zarys dziejów kaznodziejstwa w Kościele katolickim, cz. 2: Kaznodzieje polscy, cz. 3: Kaznodzieje ludów słowiańskich, romańskich i germańskich, Kraków 1896, 1900.
Piechnik L., Rozkwit Akademii Wileńskiej w latach 1600–1655, Rzym 1983.
Piechnik L., Szyrwid Konstanty, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. H.E. Wyczawski, t. 4, Warszawa 1983, s. 294–295.
Rutkovska K., „Punkty kazań” Konstantego Szyrwida – zabytek piśmiennictwa litewskiego i polskiego z pierwszej połowy XVII wieku, Vilnius 2016.
Ulčinaité E., Z działalności jezuitów na polu krzewienia języka i kultury litewskiej w XVI–XVIII wieku, w: Wkład jezuitów polskich do nauki i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i pod zaborami, red. I. Stasiewicz-Jasiukowa, Kraków 2004, s. 449–462.
Vasiliauskiené V., O tekście i źródłach „Punktów kazań” Konstantego Szyrwida, „Acta Baltico-Slavica”, 37(2013), s. 141–150.
Zinkevičius Z., Dél K. Sirvydo „Punktų sakymų” genezés ir kalbos, „Baltistica”, 7(1971), nr 2, s. 153–167.
Opublikowane
Jak cytować
Oznaczenie wydania
Dział
